Selasa, 30 Mei 2017

Tugas Kelompok Nyerat Karya Ilmiah - Sastra

MAKALAH NYERAT KARYA ILMIAH
"GEGURITAN"
Dosen Pengampu : Prof. Dr. Suharti, M.Pd




Kasusun dening :
Anggi Chintiya Dewi (15205241083)
Gusti Dikka Ardianti (15205244006)
Kelas P / 2015


PENDIDIKAN BAHASA DAERAH
FAKULTAS BAHASA DAN SENI
UNIVERSITAS NEGERI YOGYAKARTA
2016/2017



 
ATUR PRAWACANA

Alhamdulillah, puji syukur panyerat aturaken wonten ngarsanipun Gusti Allah Ingkang Maha Agung saengga makalah punika saged kasusun kanthi sae. Boten kesupen kula aturaken matur sembah nuwun kagem tiyang sepuh kula ingkang tansah paring donga pangestu saha para dwija ingkang sampun paring kawruh lan seserepan saengga makalah ingkang kasusun sae punika saged purna.
Makalah kanthi irah-irahan  "GEGURITAN" punika minangka salah satunggaling sarana gladhen nyerat. Makalah menika kasusun kangge njangkepi tugas semester V mata kuliah Nyerat Karya Ilmiah.
Mugi-mugi makalah ingkang kaserat dening panyerat menika saged paring mapinten-pinten mumpangat dhumateng sinten kemawon ingkang maos. Kejawi menika, panyerat ugi sanget ngajeng-ajeng panyaruwe panjenengan sadaya, para kanca, sutresna lan wicaksana segeda paring sumbang sih lan pamanggih, amrih sampurna ing wekdal salajengipun.
Wasana cekap semanten atur kula kalian. Sepisan malih, mugi-mugi makalah menika saged murakabi lan migunani dhumateng sedaya para pamamaos tuwin dhumateng sedaya ingkang ngginakaken. Matur nuwun.

Yogyakarta, 30 Mei 2017
  
Panyerat



WOSING ISI

ATUR PRAWACANA..................................................................................... 2
WOSING ISI.................................................................................................... 3
BAB I PURWAKA
A. Dhasaring Panaliten............................................................................... 4
B. Udheraning Perkawis............................................................................ 4
C. Ancas..................................................................................................... 4
BAB II PIREMBAGAN
A. Pangertosan Geguritan.......................................................................... 5
B. Jinising Geguritan.................................................................................. 6
C. Caranipun damel Geguritan................................................................... 7
BAB III PANUTUP
A. Dudutan.............................................................................................. 10
B. Pamrayogi............................................................................................ 10
KAPUSTAKAN............................................................................................. 11



BAB I
PURWAKA

A.    Dhasaring Panaliten
Sastra Jawa menika sampun dangu boten dipun wigatosaken dening sastrawan saha ahli basa, ananging sakmenika sastra Jawa wiwit pikantuk kawigatosan saking para tiyang ingkang remen seni saha budaya.
Geguritan, minangka salahsatunggaling sastra Jawa, samenika kathah ingkang ngremeni. Wondene dereng saged misuwur wonten ing ranah nasional, ananging geguritan menika dipun pitadosi sampun damel genrenipun piyambak wonten ing bidang budaya, mliginipun wonten ing sastra tradhisional.
            Geguritan menika wujudipun kados puisi ing basa Indonesia, ananging geguritan menika migunakaken basa Jawa. Umumipun wosing geguritan menika arupi penggalihipun penggurit marang kahanan social masarakat wonten ing sakiwa-tengenipun. Ananging kadhang kala wosipun ugi arupi cariyos, gegayuhan, saha sanes-sanesipun.
            Pangrembakaning geguritan menika sempet mandhek sawetawis, amargi geguritan namung nyakup kalangan pujangga kemawon. Sakmenika geguritan sampun langkung modern saha sampun langkung dipun remeni kaliyan para kawula mudha. Paugeran-paugeran kangge damel geguritan menika ugi langkung gampil saha manut kaliyan pangembrakanipun jaman.

B.     Udheraning Perkawis
1.      Menapa ingkang dipun maksud kaliyan geguritan ?
2.      Menapa kemawon jinis-jinising geguritan ?
3.      Kados pundi caranipun damel geguritan ?

C.    Ancas
1.      Supados mangertos sastra Jawa ingkang arupi geguritan.
2.      Supados mangertos jinis-jinisipungeguritan.
3.      Supados mangertos caranipun damel geguritan.



BAB II
PIREMBAGAN

A.    Pangertosan Geguritan
Geguritan utawi guritan aslinipun saking tembung lingga gurit, tegesipun :
1.      Tulisan ingkang awujud tatahan.
2.      Kidung utawi tembang.
Nggurit tegesipun :
1.      Ngarang tembang utawi kidung, utawi rerepan.
2.      Nglakokaken tembang utawi kidung.
Miturut kamus utawi bausatra, geguritan menika uran-uran utawi karangan kang pinathok kados tembang, nanging guru gatra, guru wilangan, lan guru lagunipun boten ajeg. Menawi miturut Sadlidinata (1994:45), geguritan inggih menika iketaning basa ingkang memper syair (syair jawi gagrag enggal). Wonten malih ingkang mastani tembung gegurit asalipun saking tembung gerita. Tembung gerita lingganipun gita, tegesipun tembung utawi syair geguritan jawi sakawit dipun panggihaken wonten ing tembang-tembang dolanan.
            Samenika wujud wohing kasusatran puisi warni-warni wujud dhapukanipun. Adhedasar dhapukanipun ukara lan pangrakiting tembung, warni-warni araning geguritan kados wonten ngandap menika :
a.       Syair kalih gatra sapadan aran gita dwigatra.
b.      Syair  tigang gatra sapadan aran gita trigatra.
c.       Syair sekawan gatra sapadan aran gita caturgatra.
d.      Syair gangsal gatra sapadan aran gita panca   gatra.
e.       Syair enem gatra sapadan aran gita sadgatra.
f.       Syair pitu gatra sapadan aran gita saptogatra.
g.      Syair wolu gatra sapadan aran gita hastagatra.
h.      Syair sanga gatra sapadan aran gita nawagatra.
i.        Syair-syair dhapur sonata.
j.        Syair bebas

B.     Jinising Geguritan
Geguritan menika jinisipun wonten kalih, inggih menika :
1.      Geguritan Gagrak Lawas
Geguritan menika ngginakaken basa jawa kina lan kapĂ©rang wonten ing pupuh–pupuh tembang, kawengku guru gatra, guru lagu, lan guru wilangan. Geguritan menika ugi kalebet golonganipun tembang utawi lelagon kang ngangge Purwakanti guru-swara.
Paugeranipun geguritan gagrak lawas ingkang sampurno inggih punika :
a.       Cacahipun gatra boten ajeg, ananging lumrahipun sakedhikipun wonten sekawan gatra.
b.       Cacah wandanipun gatra satunggal lan satunggalipun tetep sami.
c.       Dong-ding utawi guru lagunipun sedaya manggen wonten wekasipun gatra runtut inggih munika ngangge purwakanti guru swara.
d.       Sangajengipun ukara (gatra) ingkang kawiwitan ngangge bebuka “sun gegurit” ananging boten ateges saben pada/bait wonten tembungipun “sun gegurit”. Tembungipun “sun gegurit” namung wonten nginggil piyambak.
Tuladha :
Sun gegurit,
Wateke wong kampung jati
Bekti marang yayah wibi
Setya marang sakeh janji

2.      Geguritan Gagrak Anyar
      Geguritan gagrag anyar ngginakaken basa Jawa jaman samenika saha dipunserat ngangge aksara latin, sarta sampun migunakaken kertas/dluwang. Geguritan gagrag anyar boten kaperang wonten ing pupuh–pupuh tembang lan mboten ngangge tembung “sun gegurit”, sampun boten kawengku guru gatra, guru lagu, saha guru wilangan, pramila jinising geguritan gagrag anyar menika saged dipunwastani puisi Jawa bebas.
      Ananging ewah-ewahanipun saking geguritan gagrag lawas tumekaning gagrag anyar menika dumados kanthi proses. Pangripta ingkang miwiti nyerat geguritan gagrag anyar inggih menika R.Intoyo kanthi irah-irahan Dayaning Sastra. Pramila menawi dititi kanthi premati geguritan gagrag anyar utawi geguritan modheren gadha titikan :
a.       Basanipun kalebet basa endah, tegesipun sanes basa padinan.
b.      Tetembunganipun pilihan, tegesipun boten namung waton migunakaken tembung.
c.       Sajak pungkasan mardika/bebas.
d.      Isine mentes.
e.       Wonten kalanipun migunakaken lelewaning basa/gaya bahasa.

C.    Caranipun damel Geguritan
            Kangge pangripta ingkang sampun mahir (kulina) nganggit, nyerat geguritan menika sanes ingkang angel. Menapa ingkang wonten ing angen-angenipun dipun wedharake kanthi tembung-tembung ingkang dipun tata wonten ing larik-larik mesthi sampun dados sae. Ananging kangge para lare utawi siswa-siswi, langkung-langkung siswa ing tataran SMP, damel geguritan menika dados padamelan ingkang angel saha awrat, pramila prelu pitedah cara kangge nggampilken.
            Cara kangge nggampilaken nganggit/nyerat geguritan :
1)     Langkung rumiyin temtoaken undheraning gagasan (tema) ingkang badhe dipun rembag.
2)      Menawi undheraning gagasan sampun dipun temtoaken salajengipun dipun mligiaken (spesifikasi).
3)   Tema ingkang sampun dipun mligiaken kalawau damela cengkoronganipun (kerangka).
4)      Saben cengkorongan kalawau udhalen mawi tembung-tembung lan tatanen ing larik-larik.
5)      Kangge nambahi endahipun, ginakaken purwakanthi, baliswara, pepindhan utawi tembung kawi kanthi cara madosi wonten ing kamus.
Tuladhanipun kados mekaten :
     Para siswa menika badhe damel geguritan kanthi tema bencana alam. Bencana alam menika maneka warna, saged banjir, gunung njeblug, lindhu. Pilih salah setunggal, tegesipun sampun dados tema ingkang spesifik. Umpamanipun mekaten :
1.      Menapa kemawon ingkang nyebabaken banjir.
2.      Kados pundi kadadeanipun.
3.      Kados pundi akibatipun.
4.      Menapa hikmah ingkang saged dipun pendhet saking kadadean banjir.
Cengkorongan banjur dipun wedharaken, dipun jlentrehaken sarana tembung-tembung ingkang dipun tata ing larik-larik mekaten.

     Manungsa ora bisa nyegah kekarepane
     Negor wit-witan sasenenge dhewe
     Alas-alas entek wit-witane
     Mung kari suket-suket sing dadi kanca lawase

     Udan sawengi natas
     Nyirep hawa panas
     Banyu terus mili ngebaki kali-kali
     Ora ana sing bisa nyegah
     Tanggul-tanggul padha bedhah
     Banyu wiwit mlebu omah

     Wong-wong sing ora dosa
     Kudu nandhang sengsara lan cilaka
     Kelangan bandha donya
     Kelangan raja brana
     Uga nyawa

     Manungsa padha elinga
     Jagad iki kudu dijaga
     Aja kokrusak, kokentekna
     Marang anak putu ngengehna
     Supaya bisa urip tentrem, mulya




BAB III
PANUTUP

  1. Dudutan
Geguritan iku sawijining dhapur susastra kang awujud iketaning basa kang memper syair. Mula ana sengt ngarani geguritan iku syair jawa. Tembung geguritan dumadi saka tembung Gurita kang minangka owah-owahan saka tembung gerita.

  1. Pamrayogi
1.   Nalika damel makalah basa Jawa supados ningali pandamelan ukara ing basa Jawa ingkang trep.
2.   Migunakaken sumber ingkang cetha.

KAPUSTAAKAN

http://corojowo.blogspot.co.id/2010/12/geguritan.html

Tidak ada komentar:

Posting Komentar